DEN HAAG – Migranten op zoek naar bescherming in de Europese Unie zijn vaak afhankelijk van smokkelaars, wat hen kwetsbaar maakt voor uitbuiting en mensenhandel. De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen vraagt aandacht voor de gruwelijkheden die veel migranten onderweg ondergaan.

Uit onderzoek blijkt dat smokkelaars migranten in Libië onder erbarmelijke omstandigheden gevangenhouden en losgeld eisen voor hun vrijlating, een praktijk die wordt gekwalificeerd als mensenhandel voor losgeld.

Mensenhandel in nieuwe gedaantes

“Dit onderzoek toont aan dat mensenhandel zich in verschillende vormen manifesteert,” aldus Nationaal Rapporteur Conny Rijken. “Naast de bekende verschijningsvormen zoals seksuele of arbeidsuitbuiting, zien we ook minder bekende praktijken, zoals mensenhandel voor losgeld. Het is essentieel dat beleidsmakers en uitvoerders in de opsporing en migratieketen zich bewust zijn van deze risico’s.”

Het onderzoek is gebaseerd op de verklaringen van 124 getuigen die in Libië door smokkelaars werden vastgehouden. Deze mensen werden pas vrijgelaten nadat hun families losgeld hadden betaald. Naast het eisen van losgeld zijn er aanwijzingen voor andere vormen van uitbuiting, zoals gedwongen bedelarij, arbeidsuitbuiting en zelfs slavernij.

Schokkende getuigenissen

De getuigen beschrijven gruwelijke omstandigheden tijdens hun gevangenschap. Ze werden blootgesteld aan ernstig geweld, misbruik en dwang. Overvolle ruimtes, onvoldoende voedsel en een gebrek aan medische zorg maakten deel uit van hun dagelijkse realiteit. Bovendien werden veel migranten gedwongen om telefonisch losgeld te vragen van hun families. Sommigen werden zelfs doorverkocht om extra geld van hen te verkrijgen.

Volgens het onderzoek voldoen de praktijken van deze smokkelaars aan de juridische definitie van mensenhandel. Geweld, dwang en misbruik van de kwetsbare positie van migranten zijn kenmerkend voor de werkwijze van deze criminele netwerken.

Impact en noodzaak van bescherming

De bevindingen onderstrepen dat veel migranten traumatische ervaringen hebben meegemaakt voordat zij in Europa aankwamen. Dit benadrukt de noodzaak om slachtoffers van mensenhandel beter te herkennen en te beschermen. Alleen dan kunnen zij toegang krijgen tot de hulp en ondersteuning waar ze recht op hebben, en kunnen daders worden vervolgd.

De Nationaal Rapporteur benadrukt dat mensenhandel voor losgeld in Nederland nog onvoldoende bekend is. “Bewustwording en samenwerking in de migratie- en opsporingsketen zijn cruciaal om deze vorm van mensenhandel te bestrijden en slachtoffers te beschermen,” aldus Rijken.

Achtergrond van het onderzoek

Het internationaal strafrechtelijk onderzoek waaruit de getuigenverklaringen voortkomen, richt zich op een criminele organisatie die migranten vanuit Afrika naar Europa smokkelt. De getuigen werden tussen 2018 en 2021 ondervraagd over hun ervaringen. De meeste getuigen zijn afkomstig uit Eritrea, waarvan een aanzienlijk deel minderjarig was tijdens hun migratie. Daarnaast zijn er verklaringen opgenomen van familieleden in Nederland over betalingen voor losgeld.

Met deze inzichten hoopt de Nationaal Rapporteur beleidsmakers en hulpverleners te stimuleren om actie te ondernemen tegen deze schrijnende vorm van uitbuiting. Het aanpakken van mensenhandel blijft een gezamenlijke verantwoordelijkheid, zowel in Nederland als internationaal.