GENT – Precaire arbeidscontracten voor piloten en cabinepersoneel vormen niet alleen een sociaal probleem, maar ook een direct veiligheidsrisico. Dat blijkt uit een nieuw Europees onderzoek van de Universiteit Gent, gepresenteerd op 26 september tijdens de conferentie “Aircrew cleared for take-off?”.
Tien jaar na het baanbrekende UGent-onderzoek uit 2015 naar “atypische” contracten in de luchtvaartsector, laat de opvolgstudie UGent 2.0 – Evolving Social Challenges for Aircrew and the Need for Regulatory Response zien dat onzekerheid, vermoeidheid en stress inmiddels wijdverbreid zijn onder luchtvaartpersoneel. Voor het onderzoek werden in 2024 duizenden piloten en cabineleden van meer dan 100 luchtvaartmaatschappijen ondervraagd.
Belangrijkste bevindingen
De onderzoekers signaleren vijf zorgwekkende trends:
- Arbeidsonzekerheid beïnvloedt veiligheid: 4 op de 10 crewleden zeggen dat hun contractstatus bepaalt of zij zich durven ziek te melden of ongeschikt verklaren om te vliegen.
- Angstcultuur: Tot 45 procent meldt vermoeidheid of gezondheidsklachten niet uit vrees voor negatieve gevolgen voor hun carrière.
- Personeel als wegwerpartikel: 78 procent van alle ondervraagden (en 88 procent van het cabinepersoneel) beoordeelt de houding van hun luchtvaartmaatschappij richting personeel als negatief.
- Fictieve standplaatsen: Meer dan 10 procent van de ondervraagden geeft aan dat hun officiële thuisbasis niet overeenkomt met hun feitelijke werkplek, een praktijk waarmee sommige maatschappijen sociale en fiscale regels omzeilen.
- Oost–West kloof: Crew in Oost-Europese landen rapporteren een zwakkere veiligheidscultuur, minder meldingsbereidheid en grotere terughoudendheid bij het aangeven van vermoeidheid dan collega’s in West-Europa.
Gevolgen voor sector
Hoogleraar Yves Jorens (UGent) benadrukte bij de presentatie dat arbeidsomstandigheden rechtstreeks doorwerken in veiligheid en welzijn: “Zonder eerlijke en stabiele werkgelegenheid kunnen we geen veilige en veerkrachtige Europese luchtvaartsector garanderen.”
De Europese Transportarbeidersfederatie (ETF) noemt het rapport een wake-upcall. Volgens ETF zijn de arbeidsvoorwaarden van luchtvaartpersoneel de afgelopen decennia steeds verder onder druk komen te staan en is de grens van het toelaatbare bereikt.
Hervorming luchtvaartregels
Het rapport verschijnt op een moment dat de Europese Commissie werkt aan een herziening van de Air Services Regulation. Vakbonden en onderzoekers dringen erop aan dat deze wetgeving niet alleen economische aspecten regelt, maar ook sociale duurzaamheid en eerlijke arbeidsvoorwaarden borgt.
De studie werd uitgevoerd door de Universiteit Gent in samenwerking met de European Cockpit Association (ECA), de Europese Transportarbeidersfederatie (ETF) en de European Network Airlines Association (ENAA), met financiering van de Europese Commissie.
