Op afstand bestuurd varen in de binnenvaart is technisch veelbelovend, maar kan op dit moment nog niet veilig worden uitgevoerd zonder een gekwalificeerde operator aan boord. Dat concludeert kennisinstituut MARIN in een nieuw rapport over de veiligheidsrisico’s van remote controlled sailing, dat door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van het IenW-programma Smart Shipping en richt zich op de risico’s van het op afstand besturen van binnenvaartschepen, al dan niet in combinatie met bemanningsreductie en automatisering zoals Track Pilot-systemen. Het rapport vormt een belangrijke bouwsteen voor toekomstige beleidsontwikkeling rond digitalisering en automatisering in de binnenvaart.
Kritische rol dataverbinding
Volgens MARIN is de grootste veiligheidszorg op dit moment het risico van een volledige uitval van de dataverbinding tussen het schip en het Remote Operation Centre (ROC) aan de wal. Zolang er geen bewezen betrouwbare noodmodus bestaat – bijvoorbeeld een autonome functie die het schip veilig op koers of positie houdt – moet een competente operator in het stuurhuis aanwezig blijven om direct de controle te kunnen overnemen.
Daarmee is volledig onbemand varen voorlopig niet aan de orde. De aanwezigheid van een gekwalificeerde schipper aan boord geldt volgens MARIN nog altijd als de belangrijkste mitigerende maatregel om risico’s te beheersen.
Elf belangrijke risicogebieden
In het rapport identificeert MARIN elf kernrisico’s die samenhangen met op afstand bestuurde navigatie. Deze hebben onder meer betrekking op:
- het plannen en uitvoeren van reizen vanuit het ROC;
- de overdracht van controle tussen schip en wal;
- het monitoren van verkeer, obstakels, weersomstandigheden en waterdiepte;
- de bediening en bewaking van voortstuwing en stuurinrichting;
- het waarnemen en afhandelen van noodsituaties, zoals brand of waterinstroom.
Voor elk risicogebied zijn zogeheten Risk Control Options (RCO’s) uitgewerkt, variërend van technische redundantie en strengere eisen aan camera- en sensorsystemen tot duidelijke procedures en communicatieprotocollen.
Kwalificaties en bemanning
MARIN wijst ook op een lacune in het huidige kwalificatiekader. Hoewel schippers formeel zijn gecertificeerd, geldt dat niet altijd voor andere bemanningsleden die een rol spelen bij afstandsbediening. Het instituut adviseert daarom te onderzoeken of een aanvullende, formele kwalificatiestandaard nodig is, onder het niveau van schipper maar voldoende om veilig taken uit te voeren tijdens remote operations.
Mogelijkheden voor bemanningsreductie zijn volgens MARIN wel aanwezig, maar sterk afhankelijk van de technische uitrusting van het schip en de beschikbare noodprocedures. Zolang autonome fallback-systemen niet volledig zijn ontwikkeld en gevalideerd, blijft een gekwalificeerde operator aan boord noodzakelijk.
Internationale aandacht
Nederland geldt internationaal als koploper op het gebied van geautomatiseerd en op afstand bestuurd varen. Het rapport zal daarom ook worden gedeeld binnen internationale gremia zoals de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR). Binnen Europa lopen de standpunten uiteen: waar België pleit voor snelle regelgeving, zijn Nederland, Duitsland en Zwitserland voorzichtiger en willen zij eerst meer praktijkervaring opdoen voordat verdere stappen worden gezet.
De Nederlandse delegatie zal het rapport begin 2026 toelichten bij de CCR. Het document is inmiddels ook beschikbaar gesteld aan marktpartijen en betrokken organisaties binnen de binnenvaartsector.
