DEN HAAG – In 2024 werden er 157,7 miljoen treinkilometers verreden in Nederland. Méér dan in 2023, maar nog altijd minder dan voor de coronapandemie. Het Nederlandse spoor is een van de drukste én veiligste van Europa. Nederland staat in de top drie van landen met het minste aantal ernstige ongevallen op het spoor. Dat staat in het Jaarverslag Spoorwegveiligheid 2024 van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
Ondanks het hoge veiligheidsniveau waren er in 2024 nog steeds 22 ernstige ongevallen met treinen. Hierbij vielen 28 slachtoffers, waarvan 15 dodelijk.
In het Jaarverslag Spoorwegveiligheid 2024 blikt de ILT terug én vooruit om de spoorsector veiliger maken door trends te signaleren. Samen met een reflectie, die tegelijk verschijnt met het jaarverslag, laat de ILT zien wat goed ging, waar zorgen liggen, waar verbeterkansen liggen voor de sector, en hoe de ILT daaraan bijdraagt.
Veilig werken
Zo signaleert de ILT dat het voor ProRail een constante uitdaging is om het onderhoud en de kwaliteit van de railinfrastructuur op orde te hebben. De goede veiligheidsvoornemens van de directie worden nog niet altijd operationeel gemaakt in alle lagen van de organisatie. De ILT moest in 2025 meerdere handhavingsmaatregelen nemen, zoals het voornemen tot een last onder dwangsom, omdat het onderhoudsmanagement niet op orde was.
Baanwerker en rangeerder waren ooit de gevaarlijkste beroepen van Nederland. Hun veiligheid is gelukkig aanzienlijk verbeterd, maar ook hier blijft aandacht nodig. De laatste tijd ontvangt de ILT weer meer meldingen van bijna-aanrijdingen tussen treinen en baanwerkers langs het spoor.
Daarnaast vraagt de ILT aandacht voor de manier van aanbesteding van het onderhoud. De aanbesteding levert risico’s op omdat er bepaalde prikkels in zitten die niet bijdragen aan een veilig spoorsysteem. Doordat een contract een korte tijdsduur heeft ontstaat bijvoorbeeld een prikkel om tegen het eind van de contractperiode minder geld en moeite in onderhoud te steken.
Daarnaast is er ook nog schaarste aan personeel en staat het onderhoudsbudget van ProRail onder druk.
Overwegongevallen
In het hele spoorsysteem zijn overwegen een bron van gevaar en verstoring. De meeste significante ongevallen vinden plaats op overwegen. De ILT roept op tot sterker waarschuwen tegen het negeren van dichte spoorbomen. De meeste slachtoffers blijken namelijk te vallen bij het bewust negeren van de bellen, bomen en lichten van de overwegbeveiliging.
ERTMS en STS-passages
Door de komst van het Europese treinbeveiligingssysteem ERTMS verandert het werk van machinisten en treindienstleiders en cybersecurity wordt steeds relevanter. Een voordeel van ERTMS is dat treinen nauwelijks meer voorbij een rood sein kunnen rijden, een zogenaamde ‘STS-passage’. De uitrol van ERTMS in Nederland gaat echter langzaam en op baanvakken zonder ERTMS neemt het aantal STS-passages niet af. Het gevaarpunt (zoals een andere trein die kort achter het rode sein staat) wordt meestal niet bereikt, maar het risico op een botsing blijft bestaan. Onlangs bleek dat een bepaald sein de afgelopen jaren zo’n 20 keer ten onrechte was gepasseerd.
Vervoer van gevaarlijke stoffen
Het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor brengt specifieke risico’s met zich mee. In 2024 vonden geen ongevallen plaats in het spoorgoederenvervoer waarbij gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen. In 2025 zien we dat het aantal druppellekkages groeit. De ILT houdt streng toezicht op de veiligheid bij het vervoer van deze stoffen, door een combinatie van fysieke inspecties op emplacementen, procesbewaking en gegevensregistratie. De ILT bespreekt de toename van druppellekkages momenteel met de sector en buitenlandse toezichthouders.
Uitdagingen
Ambities om de (inter)nationale spoornetwerken goed met elkaar te verbinden, zorgen voor uitdagingen, bijvoorbeeld bij de Bentheimer Eisenbahn naar Coevorden. Ook voor het traject Gronau – Enschede bestaat een wens van Duitsland om een stukje Nederland in te mogen rijden. In de praktijk is het lastig om hiervoor afspraken tussen landen te maken. Voor regionale grensbaanvakken is de regelgeving namelijk onduidelijk. Daarom zou het goed zijn als het faciliteren van dit soort vervoer vastgelegd wordt in de nationale regelgeving.
Geluid en trillingen
Omdat Nederland grote behoefte heeft aan woningen ontstaat er ook druk om te bouwen bij het spoor. Daarvoor is nationale wetgeving nodig om burgers beter te beschermen tegen de gezondheidsrisico’s door geluid en trillingen. Meer dan 100.000 mensen die langs het spoor wonen ervaren ernstige geluids- of trillingshinder en diverse partijen houden zich bezig met deze problematiek.
De ILT levert een bijdrage door trillingshinder te meten en in overleg te gaan met omwonenden en de infrastructuurbeheerder. Door de verschillende initiatieven en databronnen beter aan elkaar te koppelen, ontstaat betere informatie en meer inzicht in de verbanden tussen geluids- en trillingshinder. Hieruit volgt inzicht in nog ontbrekende normering die kan dienen voor het opstellen van nationale wetgeving.
De inspecteurs en vergunningverleners van de ILT werken iedere dag aan veiligheid op het spoor. Vergunningverlening is het vertrekpunt van toezicht en een strategisch middel om dat toezicht efficiënt en risicogericht in te richten. Iedere vergunning, elk toezichtmoment en elke interventie is een schakel in een groter geheel. Samen zorgen alle partijen dat verantwoordelijkheden helder zijn en dat risico’s tijdig worden onderkend.
