ING: Goederenvervoer heeft last van minder vraag

AMSTERDAM - Na een sterk herstel van de pandemie ondervindt de transport- en logistieksector in 2023 meer economische tegenwind. Terwijl er weer meer passagiers met het vliegtuig en het OV reizen, heeft het goederenvervoer over land, water en door lucht last van minder vraag.

Toch wordt het met aanhoudende capaciteitskrapte voor de meeste bedrijven geen mager jaar. Zo zal de milde terugval van de vervoersvraag voor veel wegtransporteurs door het chauffeurstekort eerder aanvoelen als verlichting dan als zwaarder weer.

In de binnenvaart is vooral de scheepscapaciteit door de verkoop van schepen en door inefficiënties krapper. Hogere tarieven vangen de kostenstijging hierdoor ook behoorlijk goed op. Na de e-commerce hausse tijdens corona maakt het pakketvervoer nu als enige een voelbare correctie door. Per saldo blijft de transportsector in 2023 met 2 procent groeien. Dit blijkt uit het nieuwe vooruitzicht transport en logistiek van ING Research.

Transport- en logistieksector blijft in lagere versnelling groeien in 2023

De transport- en logistieksector laat in 2023 de extremen van de pandemie geleidelijk steeds meer achter zich. Terwijl de extra vraag in het goederentransport met name de eerste helft van dit jaar onder druk staat, zet de terugkeer van reizigers in het passagiersvervoer 2023 ook bij hogere ticketprijzen met dubbele cijfers door. Hierdoor groeit de sector per saldo nog steeds met zo’n 2 procent. Bedrijven in luchtvracht - die snel reageren op economische verandering - merkten in de loop van vorig jaar als eerste dat de hausse van consumentengoederen voorbij is.

Begin 2023 zijn de magazijnen nog steeds stevig gevuld, wat voor een trage start van het jaar in vervoer zorgt. Tegelijkertijd loopt de correctie van het pakketvervoer daarbij na eerdere recordjaren nog door. Al met al zijn logistieke dienstverleners - die de behoefte aan opslag, regie en weerbare toeleveringsketens zien toenemen – er ten opzichte van 2019 (pre-corona) het meest op vooruit gegaan.

Meer reizigers nemen het vliegtuig ondanks hogere vliegtaks

In 2022 was het aantal reizigers en vluchten op Schiphol terug op respectievelijk 73 procent en 80 procent van het niveau van 2019. Het sterke herstel van het Europese vakantie- en vrijetijdsverkeer is ook terug te zien in jaarcijfers over passagiersaantallen van o.a. Easyjet, Ryanair en Wizz air. Signalen over boekingen wijzen erop dat dit zich doorzet in 2023, ondanks dat de vliegheffing van zo’n 8 naar ruim 26 euro per ticket gaat en vliegen duurder wordt. Het eerste volledige jaar zonder ingrijpende coronabeperkingen draagt ook bij aan de groeicijfers.

Na de problemen met opschalen op Schiphol door personeelstekorten, is het de bedoeling dat de daglimiet voor passagiers eind maart losgelaten wordt. In dat geval kan de vraag naar vliegreizen ook beter gefaciliteerd worden. Het beoogde plafond van het aantal vluchten van en naar Schiphol blijft met 440.000 vluchten lager dan voor corona, maar deze grens komt in 2023 zonder nieuwe beperkingen wel in de buurt. Overigens is de hub-functie van de luchthaven met 313 bestemmingen (94 procent van het pre-coronaniveau) bij de huidige omvang relatief goed op peil gebleven.

OV-herstelt in 2023 geleidelijk verder ondanks structureel meer thuiswerken

In het openbaar vervoer is het reizigersverkeer is begin februari tot zo’n 80 procent hersteld ten opzichte van het laatste haar voor corona (2019). Het herstel van de laatste 20 procent gaat door thuiswerken zeker voor de trein ook nog enkele jaren duren. Toch krijgt de stijgende lijn ook hier in 2023 een vervolg. Naarmate de betrouwbaarheid van de trein na veel hinder in 2022 dit jaar verbetert, zullen er mogelijk ook meer reizigers uit de auto terugkeren naar het spoor.

Sancties, energiecrisis en protectionistische wind merkbaar in de grote havens

Aan de goederenkant blijft de overslag in de grote zeehavens van Rotterdam en Antwerpen na een turbulent jaar onder druk staan. De wereldhandel vlakt in 2023 af en heeft te maken met economische tegenwind en meer protectionisme. De sancties op Rusland – met sinds 5 februari ook de ban op minerale olie zorgen voor het wegvallen van overslag, maar ook voor extra vraag naar LNG en kolen. Bovendien zorgt dit voor grote veranderingen in de handelspatronen en de inzet van schepen en vliegtuigen. De omslag in het Chinese Covid-beleid kan in de loop van 2023 steun geven aan de wereldhandel en zeker ook voor het daaraan sterk verbonden doorvoerland Nederland.

Personeelstekort remt voor bijna de helft van de bedrijven de groei – maar steunt ook de vervoerstarieven

Ook in het huidige minder gunstige economische klimaat blijft het personeelstekort de grootste belemmering van bedrijven in de transport- en logistieksector en dat is veelzeggend. Terwijl de vraag van opdrachtgevers er veelal nog steeds is, remt het personeelstekort voor bijna de helft van de bedrijven de groei. Eerder bleek de nijpende krapte al op Schiphol en bij de NS, maar ook bij de vele kleine bedrijven in het wegtransport is het personeelstekort groter dan een jaar geleden.

Het ziekteverzuim ligt nog steeds één procent hoger dan gemiddeld in de afgelopen 10 jaar, er stromen meer ouderen uit en jongeren zien een carrière in het wegtransport minder zitten. Daarnaast zijn er in Europa nog altijd veel minder Oekraïense chauffeurs actief door de oorlog. In December telde het UWV 13.800 online vacatures voor Chauffeurs, 1 op elke 7 werkenden. Arbeidscapaciteit is voor bedrijven steeds vaker het vertrekpunt voor planning. Rico Luman, Sectoreconoom: “Voor steeds meer bedrijven bepaalt het personeel de planning en de grenzen van de vervoerscapaciteit. Iets minder vraag is dan nauwelijks merkbaar en met aanhoudende krapte zijn hogere kosten makkelijker door te berekenen.”

Restcapaciteit binnenvaart droogt – laag water ook in 2023 mogelijk door warmer weer

Ook in de binnenvaart is de capaciteit schaarser, maar dan vooral door minder schepen en een beperking van de inzet. Volgens schattingen van scheepsmakelaars inmiddels zo’n 250 schepen uit de West-Europese vloot naar het Donaugebied verkocht (om onder andere Oekraïense lading te verschepen). In combinatie het lage aantal nieuwe schepen dat na 2010 in de vaart kwam bijkwam en kleinere schepen die eruit gaan zorgt dit ervoor dat de vervoerscapaciteit onder druk staat. Bovendien kan de vloot minder efficiënt worden ingezet.

Zo is er in de tankvaart meer scheepscapaciteit nodig voor het (apart) vervoeren van meer soorten (bio)brandstoffen en zorgt het naderende verbod op varend ontgassen ervoor dat tankers vaker stilliggen. Ook kan laag water op de Rijn in 2023 terugkeren. Door relatief warm weer vindt de ‘smeltpiek’ eerder plaats wat in de loop van de zomer voor laag water en een lagere beladingsgraad van schepen kan zorgen.

Doordat verladers van onder andere de extra kolen meer inzetten op vervoerszekerheid zal de krappere capaciteit naar verwachting meer invloed hebben op de omzet dan de zwakkere vervoersvraag en houden de vervoerstarieven sterker stand dan in het verleden.