Clicky


Vijfhonderd euro voor de dood van een fietser

Vijfhonderd euro voor de dood van een fietser
11-07-2017 10:33 | Column Verkeersrecht | auteur Chris Klomp

Hoe is het toch mogelijk dat rechters slechts een ‘taakstrafje’ of zelfs maar een kleine boete uitdelen als een automobilist of vrachtwagenchauffeur iemand dood heeft gereden? Is dat geen enorme belediging voor de nabestaanden? Wat is een leven dan nog waard? Die vragen duiken met grote regelmaat op in de reacties op artikelen in de media. Toch is de uitleg niet zo lastig.

Het was maar een kort berichtje in de online editie van de krant. Een boete van vijfhonderd euro voor een 60-jarige vrachtwagenchauffeur die een fietser dood had gereden. De reacties op het stukje spreken boekdelen. Zoals ze tegenwoordig altijd doen. Veel lezers begrijpen het niet. Hoe kan het dat iemand die nabestaanden ‘levenslang heeft gegeven’ door een ander dood te rijden er zo makkelijk vanaf komt?

Voor die vraag moeten we terug naar 10 september 2014. We zijn in Hengelo. Cor rijdt met zijn vrachtwagen over de Opaalstraat als hij afremt om de Diamantstraat op te draaien. Cor kent de situatie. Hij weet dat verkeer op de Diamantstraat voorrang heeft en dus brengt hij de snelheid van zijn vrachtwagen terug tot 15 kilometer per uur en kijkt hij naar links en naar rechts. Als Cor zeker denkt te weten dat er helemaal niets in de weg staat, trekt hij op. In een flits ziet hij iets roods. Het is te laat. De vrachtwagen raakt een fietser die door de harde klap op het wegdek sterft.

Geen opzet
Terug naar de rechtbank. Om te begrijpen waarom een rechter slechts een boete oplegt voor de dood van een slachtoffer, is het van belang om te weten dat verkeersongelukken zogenaamde culpose delicten zijn. Oftewel: er is schuld, maar er is geen opzet. Geen enkele vrachtwagenchauffeur gaat immers van huis met het plan om een ander dood te rijden. Doet hij of zij dat wel, dan spreken we van moord. Zo simpel is het.

Dan de schuld. Bij ongelukken hebben we een juridische ‘schuldschaal’. In die schaal zitten bijvoorbeeld termen als onvoorzichtig, onoplettend, aanmerkelijk onvoorzichtig en roekeloos. Een chauffeur die een kleine fout maakt (en die maken we allemaal wel eens), valt in de categorie onoplettend of onvoorzichtig. Het zijn verkeersongevallen die iedereen kunnen overkomen. Omdat je ogen net een paar seconden op een andere plek rusten. Omdat je net iets te gehaast bent. Of omdat je zeker denkt te weten dat de weg vrij is, en je toch iemand over het hoofd ziet.

Met andere woorden: de rechtbank moet wel een  straf opleggen omdat er een fout is gemaakt en de norm gesteld moet worden, maar weet zelf ook wel dat fouten bij de mens horen en niet alles te voorkomen is.

Schuldvraag
Dan het tweede gedeelte van de juridische werkelijkheid: de reacties van ontevreden lezers die menen ‘dat het leven van een slachtoffer blijkbaar niets waard is!’. Het klinkt misschien op het eerste gezicht gek, maar de gevolgen van een ongeluk zijn helemaal niet leidinggevend voor de schuldvraag en zelfs niet voor de strafmaat. En dat is maar goed ook.

Dat kan ik het beste uitleggen met een wat heftig voorbeeld.

Stelt u zich eens voor dat u op een fiets op een fietspad rijdt. U moet op een gegeven moment de doorgaande weg over en dient daarbij voorrang te verlenen aan het doorgaande verkeer. Het is warm en er staan bosjes naast de weg. U mist een beetje het overzicht en ziet dan ook een automobilist over het hoofd. Die schrikt van uw voorwiel op de weg, gaat hard in de remmen en wijkt uit. Niets aan de hand verder. De auto stopt op tijd. Kan gebeuren.

Maar stel nu eens dat er geen andere automobilist op de weg te vinden was, maar een schoolbus vol kinderen. Met een chauffeur die van schrik aan zijn stuur trekt. En daardoor zijn bus ‘parkeert’ in een boerderij. Aan het eind van het liedje zijn er drie doden te betreuren.

U voelt wel aan dat het twee totaal verschillende ongelukken zijn. Met hele andere gevolgen. Toch is de schuld van de fietser niet anders. In beide gevallen verleent u simpel geen voorrang. Een eenvoudige verkeersfout, die mensen in de grote steden overigens al nauwelijks zullen betitelen als een fout.

Verkeersfout
Als we dit toepassen op Cor in Hengelo, dan vertaalt de rechtbank het als volgt:

‘De gevolgen van zijn handelen zijn ingrijpend. De nabestaanden moeten verder leven met het verdriet en de enorme impact van dit verlies. Het is goed te begrijpen dat het overlijden van het slachtoffer een niet op te vullen emotionele leegte heeft achtergelaten. De rechtbank ziet zich voor de moeilijke taak geplaatst een passende straf op te leggen, rekening houdend met de omstandigheden van verdachte en zonder afbreuk te doen aan de gevoelens van de nabestaanden. In zaken als de onderhavige dient de rechtbank bij de bepaling van de hoogte van de straf echter niet enkel te letten op de ernst van de gevolgen, maar heeft voornamelijk als uitgangspunt te gelden de ernst van de gemaakte verkeersfout. In deze zaak bestond die verkeersfout er in dat verdachte bij het oversteken van het brom/fietspad niet goed genoeg heeft opgelet. Sec bezien is dat in dit geval een relatief kleine verkeersfout, die door de rechtbank, anders dan door de officier van justitie, wordt aangemerkt als een verkeersovertreding en niet als een misdrijf.

Een duidelijk verhaal van de rechtbank. De ernstige gevolgen zijn er, maar we moeten wettelijk eerst kijken naar de schuld. Naar de daadwerkelijke fout van de verdachte. Hoe erg was die fout?

De rechtbank overweegt dat overtredingen als de onderhavige meestal met een geldboete en een al dan niet voorwaardelijke ontzegging van de rijbevoegdheid worden afgedaan.

Daar komt bij dat de dood van het slachtoffer ook enorme impact heeft op Cor. Nog steeds. Hij heeft contact gezocht met de nabestaanden en leeft met ze mee. Ook dat telt mee in de afdoening van de zaak.

En zo kan de gruwelijke dood van een fietser juridisch afgedaan worden met een boete van vijfhonderd euro. De straf ziet immers feitelijk maar in zeer beperkte mate op de gevolgen, en voor een heel groot deel op de eenvoudige verkeersfout.

Een fout die we allemaal kunnen maken. Niet opzettelijk.

Chris Klomp