Niet altijd schuld aan een fataal ongeluk

Je zou het bijna niet zeggen als je rechtbankverslagen leest in de krant, maar niet iedere rechtszaak over een ernstig verkeersongeluk levert ook verwijtbare schuld op. Toch kun je als vrachtwagenchauffeur ook veroordeeld worden zonder echt schuldig te zijn.

Het is 31 oktober 2014 als Jacob zijn combinatie start en begint te rijden. "Ik reed over de Overkampsweg te Raalte komende uit de richting van de Nieuwe Deventerweg. Ik naderde de kruising met de Heesweg en wilde linksaf slaan. Ik kijk de Heesweg op, ik keek naar links en rechts, maar zag niets aankomen. Ik ben niet gestopt voor de haaientanden op het wegdek. Plots zag ik een vage schim voor mijn auto en ben toen uit alle macht geremd, maar kon een aanrijding niet meer voorkomen. Ik heb de fietser helemaal niet gezien, ik denk dat hij ergens in een dode hoek van mij zat of zo. Ik voel mij wel schuldig dat ik de fietser heb aangereden, ik had nog beter moeten uitkijken, maar ik heb hem echt niet gezien."

De fietser in kwestie krijgt een harde klap te verwerken en komt vijf meter voor de cabine van Jacob op het wegdek terecht. Niet veel later bezwijkt het slachtoffer aan het opgelopen letsel. Opnieuw moet de politie nabestaanden gaan vertellen dat hun geliefde nooit meer thuis zal komen.

Vreemde eend

Hoe heeft dit kunnen gebeuren? En vooral: heeft hier wel iemand schuld aan het ongeluk? De rechtszaak tegen Jacob is een beetje een vreemde eend in de bijt. De ervaren chauffeur reed niet te hard, hij passeerde geen rood licht, zat niet op zijn telefoon of aan zijn radio en ook zijn spiegels stonden prima afgesteld. Bovendien bleek uit onderzoek dat hij gewoon op zat te letten en om zich heen keek naar het andere verkeer. Zo op het oog deed Jacob niets verkeerd.

Nu hoor ik u natuurlijk zeggen: maar hij zag wel een fietser over het hoofd, met afschuwelijke gevolgen! Dat klopt, maar dat is voor het recht niet voldoende om te spreken over verwijtbare schuld.

En dat zit zo.

Schuld

Voor verwijtbare schuld aan een fataal verkeersongeluk moet er sprake zijn van ‘aanmerkelijk onoplettend of onvoorzichtig’ verkeersgedrag. Met andere woorden: een simpele verkeersfout is niet genoeg om aan te nemen dat een vrachtwagenchauffeur verwijtbaar een ongeluk heeft veroorzaakt. Er moet meer zijn.

In het geval van Jacob hebben we te maken met een chauffeur die met lage snelheid (20 km/h) een overzichtelijke kruising naderde en bovendien goed naar links en rechts heeft gekeken. Op de een of andere manier moet het slachtoffer met hem op zijn gefietst, waardoor hij simpel niet zichtbaar is geweest. Bij het insturen, accelereren en afslaan naar rechts zat de fietser ineens voor de cabine van de vrachtwagen en was een botsing onvermijdelijk.

De rechtbank ziet het als volgt: ‘Van verdachte hoefde dus, behalve de gebruikelijke voorzichtigheid die een verkeersdeelnemer in acht dient te nemen bij het naderen van een voorrangskruising, niet te worden verwacht dat hij extra voorzorgsmaatregelen moest nemen, zoals wanneer men een gevaarlijke kruising nadert. Niet is vastgesteld dat verdachte ter plaatse met een te hoge snelheid heeft gereden. Het door verdachte, de voorrangskruising met een lage snelheid naderend, naar links en rechts kijken, en, langzaam doorrollend, vervolgens de bocht naar links inzetten moet onder de gegeven omstandigheden in beginsel als voldoende verkeersveilig gedrag worden beschouwd’.

Met die stelling neemt de rechtbank in deze zaak nadrukkelijk afstand van het voor verwijtbare schuld (art 6 Wegenverkeerswet) noodzakelijke ‘onvoorzichtige en onoplettende’ rijgedrag en dus vervalt de schuld in deze zin. De fietser zat vermoedelijk in de dode hoek.

Artikel 5

Maar we zijn er nog niet. In het verkeer speelt nog een ander wetsartikel, namelijk artikel 5 Wegenverkeerswet. Dit is een beetje raar artikel. Eigenlijk zegt artikel 5 dat u nooit en te nimmer gevaar op de weg mag veroorzaken. Iets waar u als veroorzaker van een ongeluk natuurlijk altijd onder zal vallen. Zeker als je Jacob heet en simpel geen voorrang verleende aan een fietser.

De rechtbank komt dan ook tot het oordeel dat het niet verlenen van voorrang aan een andere verkeersdeelnemer er in dit geval voor zorgt dat Jacob een overtreding heeft begaan. Het verwijt dat hem kan worden gemaakt is dan ook dat hij bij de manoeuvre een inschattingsfout heeft gemaakt, waardoor hij gevaar op de weg heeft veroorzaakt. Een fout waar in dit geval vijfhonderd euro boete op staat.

Ongewild

In het vonnis staat de rechtbank stil bij de gevolgen voor alle betrokkenen. ’De nabestaanden zullen moeten leren leven met het gegeven dat hun dierbare er niet meer is, en tegelijkertijd accepteren dat vragen over de exacte toedracht van de trieste gebeurtenis onbeantwoord zullen blijven. Ook verdachte zal moeten verder leven met de gedachte dat hij, onbedoeld en ongewild, betrokken is geraakt bij de dood van een andere, kwetsbare verkeersdeelnemer’.

Voor de nabestaanden zal de juridische nuance waarschijnlijk geen verschil maken in de beleving van hun gemis. Maar voor Jacob staan er in het vonnis genoeg aanknopingspunten om zijn leed wel draaglijk te houden. Het is namelijk nogal een verschil. Of letterlijk horen en lezen dat je schuldig bent aan de dood van een ander, of in een vonnis lezen dat er sprake is van een verkeersfout die wordt aangemerkt als een overtreding. Of, zoals de rechtbank het stelt: ‘en daarmee dat verdachte in juridische zin geen verwijtbare schuld heeft aan het ongeval, in de zin dat hij een onoplettende of onvoorzichtige verkeersdeelnemer is geweest’.

Soms is een ongeluk een gevolg van groot menselijk falen. Soms is een ongeluk gewoon een ongeluk.

Chris Klomp