De littekens van een vreselijk ongeluk

Het is nog maar net september als vrachtwagenchauffeur Dennis zijn zware combinatie tot stilstand brengt omdat hij weerstand voelt onder zijn wielen. Die weerstand heeft een naam.

En ze heet Lydia.

De 59-jarige Lydia sterft op die nazomerdag op het nog warme asfalt in zomaar een straat in zomaar een wijk in Nederland. Ze wist als vluchteling te ontsnappen aan de etnische zuiveringen in haar land, maar verloor alsnog het leven in het drukke verkeer in een land ver van haar geboorteplaats. De gevolgen van ongeremde menselijke haat kregen haar er niet onder. Een onoplettend moment in het verkeer wel.

De begrafenis van Lydia is enkele dagen later. Een ceremonie waar niemand rekening mee had gehouden. Ook chauffeur Dennis is er kapot van. Door zijn malende gedachten en de beelden van die tragische dag in september raakt hij zes weken lang het stuur van zijn truck niet aan.

Rechtbank

Ruim een half jaar later ontmoeten de nabestaanden en Dennis elkaar op de rechtbank in Groningen. Voor vandaag zijn de rollen juridisch duidelijk en onomkeerbaar. De nabestaanden nemen hun plaats in als slachtoffer. Voor Dennis is een plek gereserveerd in de verdachtenbank. Een aardige term, maar in werkelijkheid gewoon een armoedige stoel net voor een rijtje rechters. Dennis zit op de stoel waar moordenaars en verkrachters eerder zaten.

Als de rechter aan het begin van de zaak plechtig zijn medeleven overbrengt aan de familie, slikt Dennis een brok uit zijn keel. Niet veel later breekt hij. Officieel een verdachte, maar in gedachten net zo goed een slachtoffer. De tragische rechtszaak krijgt nog een extra wrange dimensie als de dochter van Lydia het woord neemt. Ze schets een wereld aan Leed. Over een gemis dat nooit meer zal veranderen. Dan ineens wenst ze Dennis oprecht sterkte met het verwerken van zijn trauma.

Het is even stil in de rechtszaal. Iedereen lijkt zijn eigen gedachten wat te ordenen. Leed komt pas echt binnen als het persoonlijk is. Als de aanwezigen nadenken over hun eigen leven. Wie ze niet kunnen en willen wensen. Als ze beseffen dat het lot een ieder kan treffen. Het is voorzitter van de rechtbank die de stilte verbreekt.  Hij spreekt van een dappere en indrukwekkende slachtofferverklaring. Over respect voor mensen die het ondanks een immens verlies op kunnen brengen om in aanwezigheid van de verantwoordelijke te praten over wat hen voor altijd zal blijven raken.

Camera

Tijdens de rechtszaak begint duidelijk te worden dat de dood van Lydia nog tragischer is dan het al lijkt. De vrachtwagen van Dennis blijkt voorzien te zijn van een speciaal camera-systeem om de verkeersveiligheid te vergroten. De truck van Dennis had door de digitale ondersteuning letterlijk geen dode hoek. Geen excuus om iets niet te zien wat er wel was.

Het systeem haalt het excuus van Dennis juridisch onderuit. Hij stelt Lydia simpel niet gezien te hebben. Ondanks de lange wachttijd voor het stoplicht zag hij haar niet bij het afslaan. Voor Dennis en zijn advocaat is het dan ook simpel. Je kunt geen voorrang verlenen aan iemand die je niet kunt zien. Op de monitor van de camera had hij op dat moment niet gekeken. Hij vertrouwde op zijn spiegels.

Voor Dennis was het slachtoffer niet in beeld. Punt. Op het moment van de botsing was zij er in zijn beleving niet geweest. Maar daar denken getuigen anders over. Zij hebben het over maar liefst drie vrouwen die naast de vrachtwagen hebben gestaan. Die allemaal niet gezien zijn door de vrachtwagenchauffeur die stond te wachten om zijn zware combinatie weer op gang te trekken.

De rechtszaak begint er slecht ui te zien voor de chauffeur. Uit onderzoek van de politie blijkt dat het slachtoffer absoluut en op welk moment dan ook zichtbaar moet zijn geweest voor Dennis. Een proefopstelling met mensen als proefpersonen en een reeks foto’s bewijzen die stelling. Er is geen ontkomen meer aan.

En dus is Dennis volgens justitie schuldig aan de dood van Lydia. Geen opzet, maar dat hoeft ook niet voor het verkeersrecht. Schuld is afdoende. Dennis had simpel beter op moeten letten. Als beroepschauffeur heb je een extra verantwoordelijkheid. Een zware vrachtwagen in een stad. Dat is driedubbel opletten. Dan moet je alles zien, ook al zie je door omstandigheden even maar een deel van de werkelijkheid.

Rijgedrag

Dan komt de moeilijkste vraag die een rechter kan stellen in een verkeerszaak: ‘heeft u inmiddels uw rijgedrag aangepast?’

Een nachtmerrie van een vraag waar in alle redelijkheid geen goed antwoord op valt te bedenken. Wie ontkent, zegt indirect niets geleerd te hebben van een gruwelijk ongeluk. Wie bekent, geeft meteen aan schuld te hebben aan dat vreselijke ongeluk.

Een rechtszaak heeft een eis nodig. Ook als iedereen wel ziet dat het strafrecht eigenlijk geen oplossingen heeft voor ongelukken waar niemand op zit te wachten. Justitie eist een werkstraf en een voorwaardelijke rijontzegging. Omdat de officier ook wel ziet dat Dennis zijn leven lang met gewetenswroeging rond zal lopen. En dat een straf in deze zaak eigenlijk louter en alleen een bevestiging moet zijn van de normen in het verkeer. Van regels die we hebben afgesproken en waar iedereen zich, ongeacht de omstandigheden, aan dient te houden.

Na de rechtszaak zoeken nabestaanden en de verdachte elkaar op in de gang. Een ongebruikelijk gezicht in de rechtbanken in Nederland. Wat ik zie is een hoop verdriet bij elkaar. Ineens zijn de rollen van ‘dader’ en slachtoffers weer weg. Hier staan louter en alleen slachtoffers van het lot. Met ieder voor zich littekens die nooit helemaal zullen verdwijnen.

Chris Klomp