Qbuzz doet beroep op Europese ‘Open toegang’ wetgeving op het spoor en vraagt drie treinverbindingen aan bij ACM

AMERSFOORT - Vervoerder Qbuzz toont zijn ambitie en doet een aanvraag voor drie treinverbindingen bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Het gaat om Amsterdam-Eindhoven, Amsterdam-via Hengelo of Arnhem-Berlijn en Amsterdam-Parijs die Qbuzz vanaf januari 2027 wil laten rijden.

De vervolgstap is nu dat de ACM de aanvragen van Qbuzz gaat publiceren om concessieverleners en concessiehouders in de gelegenheid te stellen om een zogenaamde evenwichtstoets aan te vragen. Qbuzz heeft in maart een aanvraag ingediend voor de nachttrein Dordrecht – Utrecht Centraal, die onlangs door de ACM is goedgekeurd. Met de voorbereidingen die nu genomen worden, kan deze trein naar verwachting vanaf december 2024 in beide richtingen gaan rijden.

Qbuzz maakt gebruik van de Europese wetgeving die ‘open toegang’ op het spoor voorschrijft. Vervoerders kunnen voor eigen risico en zonder overheidssubsidies vervoerdiensten aanbieden op het spoor. Deze marktwerking is goed voor innovatie, klanttevredenheid en (inter-)nationale klimaatdoelstellingen.

Voor de aanspraak op een aantal spoorverbindingen, op basis van Europese wetgeving, ziet Qbuzz zich bovendien gesteund door de volgende recente ontwikkelingen:

• een uitspraak in spoedappel van het Hof van de Rechtbank van Den Haag op 17 april 2023 waarin wordt gesteld dat de staatssecretaris op basis van Europese regelgeving verplicht is om een marktanalyse uit te voeren;
• een pilot-procedure die geïnitieerd is door de Europese Commissie (EC). Dergelijke procedures worden uitgevoerd wanneer het vermoeden bestaat dat een lidstaat EU wet- en regelgeving niet naleeft. De EC wordt in meer dan 95% van de inbreukprocedures in het gelijk gesteld.

Tot nu toe heeft de staatssecretaris laten weten geen marktanalyse voor het spoor te hebben uitgevoerd en dit ook niet van plan te zijn. De marktanalyse houdt in dat de staatssecretaris op basis van onderzoek vaststelt welke treinverbindingen door de markt kunnen worden aangeboden en voor welke treinverbindingen financiële overheidssteun nodig is. Met de uitkomsten van dit onderzoek kan de omvang van een eventuele concessie worden vastgesteld.

De aanvragen van Qbuzz en andere aanbieders onderstrepen nogmaals het belang dat een marktanalyse wel zou moeten worden uitgevoerd. Het achterwege laten van een marktanalyse is niet alleen in strijd met Europese wetgeving, maar ook een gemiste kans om innovatie op het spoor te realiseren, de concurrentie met het luchtverkeer aan te gaan en bij te dragen aan de klimaatambities van het kabinet.

De reiziger en het klimaat profiteren

“Wij zijn enorm blij dat de ACM onze aanvraag voor de lijn Dordrecht – Utrecht Centraal heeft goedgekeurd. Het is een bevestiging dat meer concurrentie op het spoor mogelijk is. Daarmee is vooral de reiziger gediend. Marktwerking versnelt technologische ontwikkelingen en uitvoeringskwaliteit waardoor er een volwaardig en toegankelijk alternatief voor de reiziger ontstaat. Vervoer per spoor is bovendien goed voor het klimaat en de realisatie van (inter-)nationale klimaatdoelstellingen. Elders in Europa zien we dat mensen vaker de trein nemen en dat klanttevredenheid toeneemt na opening van de spoormarkt”, aldus Gerrit Spijksma, CEO van Qbuzz.

“Onze aandeelhouder Ferrovie dello Stato (hierna “FS”), rijdt sinds begin 2000 een aantal hogesnelheidslijnen in Italië: de Frecciarossa. Vanaf 2012 heeft FS onder “open toegang” concurrentie van Italo. Door het vergrote vervoersaanbod profiteren reizigers van hogere frequenties en lagere prijzen. Tussen Rome en Milaan worden duizenden reizigers verleid om de trein te nemen, in plaats van het vliegtuig of de auto. De transitie van vliegen naar vervoer per spoor was zelfs zo groot dat Alitalia zijn dienstregeling tussen deze steden moest inkrimpen. Op het spoor leidde deze ontwikkeling niet tot verliezers: in 2011 werden ongeveer 25 miljoen reizigers vervoerd over de Italiaanse hogesnelheidslijn, in 2015 waren dit maar liefst 64 miljoen reizigers. Dit succes duurt voort tot de dag van vandaag en heeft ertoe geleid dat dezelfde hogesnelheidslijn nu ook in andere Europese landen rijdt”, aldus Gerrit Spijksma.

Qbuzz, gesteund door zijn aandeelhouder, is ervan overtuigd dat een vergelijkbaar succes op de Nederlandse en Noord-Europese spoormarkt mogelijk is. De kennis van de techniek, (internationale) implementatie en uitvoering bestaat al: de Frecciarossa rijdt al in Spanje en Frankrijk. Gerrit Spijksma: “Het lijkt mij onvoorstelbaar dat Nederland haar markt sluit voor dergelijke mogelijkheden.”

Sinds 2017 is Qbuzz volledig in handen van Ferrovie dello Stato Italiane (FS Group) dat actief is in het openbaar vervoer in een aantal Europese landen.