FNV Spoor sluit aan bij actie ETF tegen volledige marktwerking om het spoor

UTRECHT/BRUSSEL - Dinsdag 28 februari vindt er in Brussel een demonstratie tegen het EU-beleid spoorordening plaats. Met deze actie willen FNV Spoor, ETF en vakbonden uit andere EU-lidstaten voorkomen dat vervoerders zich in de toekomst verplicht moeten mengen in openbare aanbestedingen. Nu kan een lidstaat, als ze het onderbouwen, onderhands gunnen. De directoraat-generaal Mobiliteit en Vervoer (DG) wil zonder democratisch proces die ruimte blokkeren.

Ten koste van de werknemers

Wij zien in alle publieke dienstverleningssectoren dat vergaande privatisering en openbare aanbestedingen altijd ten koste van de werknemers gaat. Slechtere arbeidstijden, slechtere arbeidsvoorwaarden, minder vaste banen en uiteindelijk ook slechter voor de klanten/reizigers. Kijk ook naar het streekvervoer waar niet alleen de arbeidsvoorwaarden onder druk staan, maar ook de dienstregeling. Steeds minder lijnen omdat de markt stelt dat een lijn niet rendeert.

Kijk ook naar de verdwenen postbode en in de zorg naar onder andere de thuiszorg en jeugdhulpverlening. Bij openbaar aanbesteden kijkt men nu eenmaal vooral naar de kosten. De kosten van de trein zijn niet te beïnvloeden, dus kijkt men naar de personeelskosten. Niet alleen naar de arbeidsvoorwaarden, maar ook naar het aantal werknemers voor de klus. Meer marktwerking betekent gewoon stevige verslechteringen voor al het NS personeel maar uiteindelijk ook nog voor al het spoorpersoneel.

Liberalisering spoor versnellen

Het vierde spoorwegpakket werd in 2016 goedgekeurd en daarmee de herziene PSO-verordening (Public Service Obligations - Openbare dienstverplichtingen). Vier jaar later heeft de Europese Commissie nieuwe doelstellingen aangenomen om het grensoverschrijdende spoorwegverkeer in de EU te vergroten, als onderdeel van haar klimaatinitiatieven. De liberalisering van het spoor moest volgens de Europese Gemeenschap (EG) worden versneld om de klimaatdoelstellingen te halen. 

Onderhandse gunning

Maar, het democratisch vastgestelde vierde spoorwegpakket geeft de lidstaten nog steeds de mogelijkheid om de passagiersdienst per spoor te contracteren door middel van onderhandse gunning of een openbare aanbesteding – dus niet echt een blanco cheque voor volledige liberalisering, zoals de EG wilde. Daarom heeft de Europese Commissie (EC) in 2021 besloten om nog een poging te wagen om aanbesteding verplicht te stellen, en van de optie van onderhandse gunning een uitzondering te maken. 

Hoe?

Via de PSO-interpretatieve richtlijnen (EG-richtlijnen begeleiden meestal sommige EU-wetten) die toch moesten worden herzien. Met deze onwettige, gedurfde stap probeerde de EG in feite de verordening via “de achterdeur” te wijzigen, zonder het Europees Parlement en de Raad erbij te betrekken. Dus op slinkse wijze buiten de democratie om.

FNV Spoor, de ETF en vakbonden uit andere lidstaten beschouwde dit als een flagrant bewijs van gebrek aan respect voor de EU-democratie. In het afgelopen jaar hebben we meer dan 10 brieven naar EG-ambtenaren gestuurd, we hebben de kwestie aan de orde gesteld bij de lidstaten, waaronder Nederland en het Europees Parlement - het EP heeft de directoraat-generaal Mobiliteit en Vervoer (DG MOVE) twee keer gebeld om zijn TRAN-commissie (EP Commissie vervoer en toerisme) bij te wonen en zich ertoe te verbinden de richtlijnen binnen de geest van de wet te houden.

De laatste uitnodiging (voor de TRAN-vergadering van januari) werd door DG MOVE afgewezen. Ondertussen onderneemt de commissaris voor vervoer actie tegen lidstaten die doorgaan met het toekennen van passagiersvervoer per spoor via onderhandse gunning. De herziene richtsnoeren zijn echter nog niet door de EG gepubliceerd. Maar het ontwerp blijft geheim en er is geen verder overleg met de sociale partners en de belanghebbenden.