Dijkgraaf: samenwerken met Chinese universiteiten mogelijk risico

DEN HAAG - Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is bezorgd om samenwerkingen van Nederlandse universiteiten met Chinese universiteiten die zelf voor het leger werken. Het is een onderwerp dat hem bezighoudt, zegt hij woensdagochtend in reactie op het onderzoek van onder meer Follow The Money.

Het onderzoeksplatform meldt dat zeker vierhonderd studies van Nederlandse universiteiten met een mogelijk militaire toepassing verschenen in samenwerking met Chinese universiteiten die als 'risicovol' zijn bestempeld. Dat komt omdat de laatstgenoemde universiteiten zelf banden hebben met de Chinese krijgsmacht. Het gaat om onderzoeken naar bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie, robotica en andere technologieën die vroeger wellicht nog niet mogelijk waren, maar inmiddels mogelijk toegepast kunnen worden in het leger.

Dijkgraaf zegt zich al langer bezig te houden met het onderwerp. Het ministerie heeft daarom begin dit jaar ook het loket Kennisveiligheid geopend voor universiteiten en bedrijven. Daar kan iedereen die bij een kennisinstelling werkt terecht voor advies over internationale samenwerkingen. "In Nederland heerste eerst het idee: hoe internationaler het onderzoek, hoe beter", vertelt Dijkgraaf. "Maar inmiddels zijn we ons steeds meer bewust van de keerzijde."

Toepasbaar in praktijk

"Dertig jaar geleden waren onderwerpen over kunstmatige intelligentie en genetica puur theoretische kennis. Nu kan het soms toegepast worden. Dat beperkt zich niet tot het militaire domein", aldus Dijkgraaf. "Het is belangrijk dat iedereen die in een kennisinstelling werkt zich daar bewust van is."

Die bewustwording is al langer aan de gang, vertelt een woordvoerster van de TU Delft. De universiteit heeft sinds 2015 in alle categorieën die Follow The Money noemt - van robotica tot lucht- en scheepsbouw - onderzoeken gedaan in samenwerking met risicovolle Chinese universiteiten. "Sinds 2019 ontwikkelen we steeds meer beleid op dit vlak", zegt de woordvoerster. "Dat kost tijd, veel onderzoeken lopen langer. Zo’n samenwerking is dus vaak al zo'n vijf jaar voor de publicatie tot stand gekomen."

Inmiddels kunnen wetenschappers van de TU Delft gebruikmaken van verschillende hulpmiddelen om hun samenwerkingen te controleren, zoals een tracker, waar ook civiele Chinese universiteiten in staan, zodat medewerkers kunnen controleren of een instelling banden heeft met de krijgsmacht.