Inspectie: tegengaan arbeidsuitbuiting dweilen met de kraan open

DEN HAAG - Het bestrijden van arbeidsuitbuiting is soms "dweilen met de kraan open", zegt de Arbeidsinspectie in haar jaarverslag. De inspectie tekent in het verslag op hoe sommige bedrijven en uitzendbureaus vooral Oost-Europese arbeidsmigranten intimideren, slecht behandelen en onderwerpen aan strenge regels. "Ze zetten zelfs knokploegen in", zegt projectleider arbeidsuitbuiting Edwin van Berkum.

Hierbij speelt dat de werkgever van de arbeidsmigranten vaak ook hun huisbaas is. De leden van de knokploegen zijn zelf ook vaak arbeidsmigranten, die onverwachts verschijnen bij de woning van 'collega's' om te controleren of de strenge huurregels wel worden nageleefd. Volgens de inspectie worden arbeidsmigranten dan beboet als ze vieze afwas op het aanrecht laten staan. De 'coördinatoren' die controleren, krijgen bepaalde privileges, "zoals een auto van de zaak of een grotere kamer".

Volgens de inspectie komt het ook voor dat uitzendbureaus meer arbeidskrachten naar Nederland halen dan ze eigenlijk nodig hebben. Bij aankomst worden de gegadigden 'geselecteerd', aldus de Arbeidsinspectie. "Wie protesteert of eerst z’n contract wil inzien, hebben ze niet nodig, die is te mondig. En dat betekent: geen werk, geen huisvesting en geen loon."

Om wel een 'reservoir' op te bouwen, moeten sommige arbeidsmigranten wachten in een woning op werk, om bijvoorbeeld in te springen als iemand uitvalt. Ze worden verplicht in de 'wachtkamers' te blijven, maar krijgen niet betaald.

De wet kan soms in de weg zitten bij de aanpak van malafide praktijken, geeft de inspectie aan. Zo moet er aan een "hele rij voorwaarden" worden voldaan voordat iets daadwerkelijk wordt gezien als arbeidsuitbuiting en het Openbaar Ministerie (OM) de zaak kan oppakken. De Algemene Rekenkamer was eerder ook al kritisch over de geldende regels. Zaken stranden vaak via het strafrecht, en de boetes die de inspectie kan opleggen zijn volgens de Rekenkamer "zo laag dat ze nauwelijks een afschrikkende werking hebben".

De Tweede Kamer én het kabinet schaarden zich recent achter een voorstel om de Arbeidsinspectie werk per direct stil te laten leggen bij het vermoeden van uitbuiting.