CPB: sterkste schouders dragen niet de zwaarste lasten

DEN HAAG - De allerrijkste huishoudens in Nederland betalen gemiddeld veel minder belasting dan andere huishoudens. Lagere inkomens betalen juist relatief meer belasting. Dat schrijft het Centraal Planbureau (CPB) in onderzoek dat is opgesteld in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Volgens het CPB is de allerrijkste 0,01 procent in ons land 21 procent van het inkomen kwijt aan belasting, terwijl dat bij midden- en hoge inkomens 40 procent is. Het inkomen van de allerrijkste huishoudens bestaat grotendeels uit kapitaalinkomen zoals bijvoorbeeld rente, dividend, huur en bedrijfswinsten, die minder belast worden dan looninkomen, aldus de onderzoekers.

De laagste inkomens betalen 55 procent van hun inkomen aan belasting. Zij worden wel gecompenseerd door de overheid via uitkeringen, toeslagen en heffingskortingen. Het CPB zegt dan ook dat de herverdeling van inkomens tussen Nederlandse huishoudens vooral plaatsvindt door overheidsuitgaven zoals toeslagen en bijstand, en veel minder door belastingheffing. "De allersterkste schouders dragen dus niet de zwaarste lasten", constateert CPB-onderzoeker Arjan Lejour.

Het onderzoek keek niet alleen naar de directe belastingen, maar ook naar de verdeling van indirecte belastingen, zoals accijns en btw en alle overheidsuitgaven aan bijvoorbeeld onderwijs en zorg.

Volgens het CPB werpt de studie een nieuw licht op de ongelijkheid en inkomensherverdeling tussen Nederlandse huishoudens. Er vindt meer herverdeling plaats doordat vooral lage inkomens profiteren van collectieve uitgaven. Daar staat tegenover dat zowel lage als middeninkomens een relatief groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan indirecte belastingen, wat zorgt voor minder herverdeling.

Vakbond FNV doet naar aanleiding van het rapport een oproep om het belastingstelsel aan te passen. "We belasten inkomen uit arbeid veel meer dan inkomen uit kapitaal en bedrijfswinsten", zegt FNV-bestuurslid Petra Bolster. Volgens haar is dit oneerlijk en leidt het tot scheefgroei. "We moeten nu echt stoppen elkaar voor de gek te houden met ons 'mooie' sociale belastingstelsel, want dat is het niet."

De studie komt op een moment dat de lasten voor de meeste huishoudens sterk stijgen vanwege de hoge inflatie, vooral aangejaagd door de sterk gestegen energieprijzen door de oorlog in Oekraïne. De overheid is bezig met maatregelen om huishoudens financieel te ontlasten, bijvoorbeeld door een verlaging van de energiebelasting en het verlagen van de accijns op benzine en diesel.