Drie aandachtspunten bij internationaal contracteren: rechts- en forumkeuze

Transportondernemers zoals u, hebben natuurlijk vaak te maken met internationaal transport en als gevolg daarvan buitenlandse contractspartijen. Het is goed om u ervan bewust te zijn dat zakendoen in het buitenland en/of met buitenlandse contractspartijen, juridisch gezien in vele opzichten afwijkt van het normale zakendoen in Nederland. In deze column hebben wij enkele aandachtspunten voor u op een rijtje gezet ten aanzien van de rechts- en forumkeuze bij het sluiten van een contract met een buitenlandse partij. Wij hebben daarbij als uitgangspunt genomen dat u als transporteur in Nederland gevestigd bent.

1. Rechtskeuze internationaal contracteren

Bedenk goed welk recht u van toepassing verklaard op uw overeenkomst met een buitenlandse partij (o.g. forumkeuze). Kiezen voor buitenlands recht is vaak een sprong in het diepe. De keuze voor het Nederlands recht geeft meestal houvast. Uw vaste adviseurs zijn er vaak ook beter in thuis. Verder bestaan op sommige onderwerpen grote verschillen tussen de rechtstelsels (bijvoorbeeld de klachttermijn en de regels ten aanzien van tekortkoming in de nakoming). Dat wil niet zeggen dat de keuze voor Nederlands recht altijd de juiste is. Het is dus altijd verstandig om hierover advies in te winnen, per geval of overeenkomst.

Geen keuze is ook een keuze, in de zin dat het vaak internationale verdragen (bijvoorbeeld het zgn. Rome I-Verordening) zijn die dwingend bepalen welk recht van toepassing is. Kortom, wees u bewust van de gevolgen van uw beslissingen op dit punt en neem die zo mogelijk mee in de onderhandelingen.

2. Bevoegde rechter bij geschil internationaal contracteren

Het is verder van belang om te bepalen welke rechter bevoegd is om te beslissen over een geschil tussen contractspartijen (forumkeuze). De ervaring leert dat Nederlandse bedrijven er de voorkeur aan geven om conflicten voor de Nederlandse rechter uit te vechten. Of de contractspartij daarin mee wil gaan is de vraag. Vaak is het geen item in de onderhandelingen. Ook daarvoor geldt dat keuze voor de Nederlandse rechter dikwijls de voorkeur verdient, omdat als men bijvoorbeeld in Italië moet procederen, men ook een Italiaanse advocaat nodig heeft. De bevoegde rechter kan ook volgen uit verdragen. Hieronder wordt kort ingegaan op enkele relevante verdragen.

Het CMR-verdrag

Er bestaan internationale verdragen voor alle soorten van vervoer: per vliegtuig, per trein, per schip en per vrachtwagen. Voor de laatstgenoemde modaliteit geldt het CMR-Verdrag. Het CMR-Verdrag is dwingend van toepassing op internationaal goederenvervoer over de weg.

Welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van een geschil, is opgenomen in artikel 31 van het CMR-verdrag. Volgens artikel 31 lid 1 CMR zijn de volgende gerechten bevoegd: i) de (eventueel) door partijen gekozen rechter; ii) de rechter van de woonplaats van de gedaagde partij; iii) de rechter van de plaats van inontvangstneming; en iv) de rechter van de plaats van aflevering.

Het COTIF-verdrag

Grensoverschrijdend vervoer van goederen per trein is geregeld in het Verdrag betreffende het internationale spoorwegvervoer genaamd COTIF. Welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van een geschil, is opgenomen in artikel 57 van het COTIF-verdrag: i) de (eventueel) door partijen gekozen rechter; ii) bij de rechter waar de verweerder zijn/haar woonplaats (of gewone verblijfplaats), zijn hoofdzetel of bijkantoor of vestiging waar de vervoerovereenkomst is gesloten, heeft.

Het verdrag van Montreal

Het Verdrag van Montreal (VvM) ziet op internationaal luchtvervoer, waarbij plaatsen van vertrek en bestemming gelegen zijn in verschillende verdragsstaten, dan wel waarbij plaatsen van vertrek en bestemming gelegen zijn in dezelfde verdragsstaat en een tussenlanding plaatsvindt in een andere Staat (art. 1 VvM). Welke rechter wordt aangezocht voor het instellen van een vordering tot vergoeding van de schade is ter keuze van de eiser: i) de rechter van de plaats van vestiging van de vervoerder, van de hoofdzetel van diens onderneming, of ii) van de plaats waar hij een vestiging heeft door de zorg waarvan de overeenkomst is gesloten, hetzij de rechter van de plaats van bestemming (art. 33 lid 1 VvM).

Internationaal vervoer over zee of binnenwateren

Op het internationaal zeevervoer zijn de Hague-Visby Rules (in de toekomst de Rotterdam Rules) of het Nederlands recht (boek 8 van het BW) van toepassing. De Hague-Visby Rules kennen geen regeling omtrent de bevoegde rechter, de internationale bevoegdheid dient dus te worden vastgesteld aan de hand van internationale regelingen, waaronder de EEX Verordening of het Nederlandse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. In het algemeen kan worden gezegd dat de rechter van de keuze van partijen bevoegd is, als partijen geen forumkeuze hebben gemaakt is de hoofdregel dat de rechter waar de gedaagde is gevestigd, bevoegd is (hier zijn uitzonderingen op). Op grensoverschrijdend vervoer over de binnenwateren is het CMNI-verdrag van toepassing. Ook bij dit verdrag moet gekeken worden naar de internationale regelingen en daarbij is het voorgaande ook van toepassing.

Kortom, het is vaak raadzaam om een keuze te maken voor de bevoegde rechter. Anders kan de keuze voor u worden gemaakt.

3. Geschil bij internationaal contracteren: naar de civiele rechter of arbitrage

In internationale verhoudingen is het niet ongebruikelijk (maar niet verplicht) om in het contract te kiezen voor arbitrage. Een arbitrageprocedure is in tegenstelling tot een civiele procedure niet openbaar. Snelheid wordt ook vaak genoemd als voordeel van arbitrage, hoewel de procedure in de gewone rechtspraak ook voortvarend kan worden afgewikkeld.

Specifieke deskundigheid van de rechter/arbiter speelt met name een rol als de producten of diensten die op basis van de overeenkomst worden verricht complex zijn. Voordeel van een arbitrage kan ook zijn dat partijen kunnen kiezen voor de taal waarin er wordt geprocedeerd. Dat is in de gewone rechtspraak niet mogelijk, hoewel het recent opgerichte Netherlands Commercial Court (onderdeel van de Amsterdamse rechtbank) daar een oplossing voor biedt. De kosten van een arbitrageprocedure zijn in de regel hoger dan die bij een gewone procedure bij de rechter.

4. Conclusie

Kortom: denk bij internationaal contracteren goed na over en zorg ervoor dat, zowel de rechtskeuze als de bevoegde rechter in de overeenkomst zijn opgenomen. Onderwerpen als taal, locatie, mogelijkheid tot hoger beroep en mogelijkheden tot ten uitvoer legging van eventuele vonnissen, dienen hierbij in het oog gehouden te worden. Dit om niet voor onaangename verassingen (en kosten) te komen te staan.

Deze column is slechts een algemene weergave van het geldende recht. Het kan op geen enkele wijze als advies in uw specifieke situatie dienen.

 

Bij vragen over het bovenstaande of voor meer informatie over dit onderwerp kunt u zich wenden tot Milan Karel (karel@delissenmartens.nl), advocaat Ondernemingsrecht bij Delissen Martens Advocaten.