Vervuilde stookolie voor schepen draagt fors bij aan het fijnstofprobleem en levert gezondheidsklachten op voor de bemanningen. Toch is 'vuile olie' een onderbelicht, complex en hardnekkig milieuprobleem. Het is ook een Nederlands probleem, aangezien ons land een van de grootste producenten van stookolie voor zeeschepen ter wereld is. Het is moeilijk om de branche tot gedragsverandering te brengen vanwege de hoge winsten die met 'Vuile olie' kunnen worden gemaakt. Een effectieve aanpak van het probleem vereist daarom vooral stevige handhaving.
Handhaving is echter complex omdat hierbij verschillende partijen zijn betrokken. Betere samenwerking en informatie-uitwisseling tussen deze partijen is noodzakelijk om de handhaving te verbeteren en het probleem effectiever aan te pakken. Dat concludeert het lectoraat Milieucriminaliteit van de Politieacademie in een onderzoek naar milieucriminaliteit in verband met stookolie voor schepen.
Productie van stookolie
De basis van stookolie voor zeeschepen zijn dikke, teerachtige oliesoorten. Om te kunnen worden verbrand moeten die worden aangelengd met lichtere olieproducten, zoals dieselolie. Afgewerkte olie en bepaalde soorten brandbaar chemisch afval zijn ook te gebruiken als 'blendmiddel'. Bij het mengen met dat onbewerkte afval kan echter vuile olie ontstaan, aangezien er dan nog allerlei schadelijke stoffen inzitten. Het mengen met deze goedkopere, schadelijke alternatieven levert per ton stookolie een winst op van 200-500 dollar en ook de verwerkingskosten van het afval worden zo ontlopen. De winsten lopen al gauw in de miljoenen.
Zeescheepsbrandstof (bunkerolie) is een belangrijke kostenpost in een markt waar de prijsconcurrentie groot is. Het is voor malafide inzamelaars en verwerkers eenvoudig om afval, zonder het te zuiveren, op papier weer de status te geven van 'product' en het door te verkopen aan de olieproducenten. De helft van bedrijven in de branche van inzameling en verwerking van olieafval kreeg in de afgelopen vijf jaar boetes opgelegd vanwege tekortkomingen op milieugebied. Tegen een kwart begonnen de autoriteiten zelfs een strafrechtelijk onderzoek.
Periodieke voortgangsrapportages aan de Tweede Kamer
Vuile olie gaat ten koste van mens, milieu en maatschappij. Mensen worden er ziek van of gaan dood, water en lucht raakt vervuild en de fraude ondermijnt de samenleving. Er is sprake van belastingontduiking, oneerlijke concurrentie en forse imagoschade voor de Nederlandse economie (wij hebben immers één van de grootste havens van de wereld).
De onderzoekers constateren dat de Tweede Kamer op het terrein van de milieuhandhaving de vinger meer aan de pols zou moeten kunnen houden. Ze pleiten daarom voor herinvoering van periodieke (jaarlijkse) voortgangsrapportages aan de Kamer over de handhaving van de milieuwetgeving. Die werden in 2002 afgeschaft, waardoor het parlement op dit terrein niet langer een goed overzicht heeft. Een historische analyse van de strafrechtelijke opsporing, die eveneens in het rapport is opgenomen, laat zien dat voortdurende druk vanuit de Tweede Kamer van essentieel belang is om de aandacht voor milieucriminaliteit vast te houden.
